Open brief aan Dilan Yesilgöz-Zegerius

Zeist, 1 maart 2024

Beste Dilan,

Wij kennen elkaar niet of nauwelijks, hebben elkaar volgens mij maar één keer kort gesproken in het Tweede Kamergebouw. Toch richt ik me tot jou in het openbaar. Want ik denk dat het voor de VVD vijf voor twaalf is.

Wie ik dan wel niet ben? Ik ben Ernst van Splunter, sinds 1982 lid van de VVD, oud-fractiemedewerker en – zij het kort – oud-Tweede Kamerlid. In Zeist ben ik sinds 2018 gemeenteraadslid en sinds 2022 fractievoorzitter. Tussen 1990 en 2002 heb ik Geert Wilders in verschillende posities meegemaakt als collega. Laat ik positief beginnen: Geert was een betrouwbare en hartelijke collega met veel humor. Maar ik zie nu dat – tot mijn verbijstering – alle standpunten die hij op het gebied van sociale zaken innam door hem zijn verlaten, uit electorale overwegingen.

En al in de jaren ’90 bespeurde ik bij hem een ondemocratische ondertoon. Tegen collega’s zei ik toen al: ‘Ik vertrouw Geert de rechtsstaat niet toe.’

Voor de VVD moet dat wat mij betreft heel zwaar wegen. We zijn de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie. Al valt daar de laatste jaren veel op af te dingen. Ik geef twee voorbeelden. Ten eerste hebben we als VVD-leden alleen maar invloed op de kandidatenlijst als meer dan 50% van ons meedoet aan de raadpleging hierover. Ik vind dat ondemocratisch. En ten tweede, veel dichter nog in jouw invloedssfeer: de afdeling Voorlichting van jouw fractie heeft veel te veel macht. Kamerleden moeten eerst goedkeuring krijgen van de voorlichters als ze met de media in gesprek willen gaan. Wie zich hier niet aan houdt, verdwijnt van de volgende kandidatenlijst. Henri Kruithof, gewezen hoofd voorlichting, bevestigde dat nog eens in een podcast. Maar Kamerleden horen zonder last te kunnen stemmen. Dat staat toch in de Grondwet? Dat geldt wat mij betreft ook voor het zelf kunnen kiezen met welk medium je in gesprek gaat.

Nu jij partijleider bent, is het aan jou om aan het bovenstaande iets te doen, zo vind ik. Maar veel belangrijker nog en ik onderschat dat niet want jíj́ hebt nu de sleutel in handen: je hebt nu eerst de zware verantwoordelijkheid onze partij door de kabinetsformatie heen te loodsen.

Voor mij is het heel simpel: wij zijn – weliswaar niet formeel – in oorlog met Rusland. En iedereen die heult met het Russische regime van Poetin is gewoon een landverrader. Direct of indirect praat hij dan goed dat door Poetins bende wordt gemoord (MH17 – Navalny en al die anonieme dissidenten), onderdrukt en gemarteld. En geannexeerd wat niet van hen is: De Krim en andere delen van de zelfstandige staat Oekraïne. Dat Geert nu zijn standpunten bijstelt, zoals bij wapensteun aan dat land, is voor mij hetzelfde waard als zijn opstelling toen en nu bij sociaal-economische onderwerpen.

Je onderhandelt wellicht straks weer verder met een partij die geen partij is. Valt er op de VVD het een en ander aan te merken op dit vlak, bij de PVV is er helemaal geen democratie. Er is maar één lid en dat lid is net zo autoritair als Poetin. De electorale aantrekkingskracht van de constructie van de PVV is tegelijkertijd haar zwakte. Want als de PVV leden voor het kabinet levert, stort het hele bouwwerk aan de kant van de Kamer in. Of wordt het soms zo erg dat de verantwoordelijkheden van uitvoerende macht en controlerende macht straks dwars door elkaar heen gaan lopen?

Een dergelijke partij, autoritair geleid en onder een deken liggend met Rusland hoort niet thuis - in welke constructie dan ook – in of rond een nieuw kabinet. Het zou hetzelfde zijn als Colijn in de jaren ’30 van de vorige eeuw met de NSB in zee was gegaan.

Ik wil je daarom met klem vragen terug te keren naar de opstelling die je koos direct na de verkiezingen in November. Niet meedoen, in welk verband dan ook. Dat is in een democratische rechtsstaat ook gezond. Afwisselend regeren en in de oppositie zitten. De VVD heeft jarenlang geregeerd en betaalde daar bij de laatste stembusraadpleging een hoge prijs voor. Maar die prijs wordt nog hoger als je je oren laat hangen naar die stemmen die zeggen dat we onze verantwoordelijkheid moeten nemen omdat dat in het landsbelang zou zijn. Het landsbelang is echter: niet in de charmes van Geert trappen.

Ik wens je heel veel wijsheid toe in de komende dagen. Ze zijn cruciaal in de geschiedenis van Nederland.

Met hartelijke groet,

Ernst van Splunter

PS Ik heb lang geaarzeld dit op te schrijven. Maar in de geest van Navalny, die vandaag wordt begraven, wil ik niet langer niets doen en mijn mond houden.